Η εξέλιξη του κοστουμιού Δημοσιεύτηκε σε: Ενδύματα

Αν είστε τακτικός αναγνώστης του Μονόπετου, ενδεχομένως θα έχετε διαπιστώσει την καλώς εννοούμενη εμμονή μας με τον όρο «κλασική ανδρική ένδυση». Η συχνή χρήση της συγκεκριμένης φράσης είναι απολύτως συνειδητή, καθώς επιθυμούμε να κάνουμε ξεκάθαρη τη διάκριση μεταξύ του διαχρονικού στιλ και της εφήμερης μόδας. Οι μόδες είναι καταδικασμένες να έρχονται και να παρέρχονται. Από την άλλη, η αδιαμφισβήτητη αξία του κλασικού είναι η παγερή αδιαφορία του για τις «προσταγές» της μόδας. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι το κλασικό στιλ παραμένει αναλλοίωτο μέσα στα 150 και πλέον έτη της ύπαρξής του. Δεν φοράμε σήμερα τα κοστούμια του 1860. Φοράμε όμως κοστούμια-απογόνους αυτών του 1860. Μπορεί τα υφάσματα να έχουν αλλάξει, το κόψιμο να είναι λίγο πιο εφαρμοστό, τα πέτα λίγο διαφορετικά και τα κουμπιά να έχουν μειωθεί σε αριθμό, ωστόσο η άμεση συγγένεια είναι ορατή με την πρώτη ματιά. Το κοστούμι δεν αλλάζει, εξελίσσεται.

Άλλωστε, γι’ αυτό δεν υπάρχει σχεδιαστής που να έχει καταφέρει να ανατρέψει το αρχέτυπο της μορφής του κοστουμιού. Μπορεί να το στενέψει λίγο στη μέση, να το κοντύνει, να κάνει λίγο πιο στενά ή λίγο πιο φαρδιά τα πέτα αλλά ως εκεί. Ας μην ξεχνάμε πως η κλασική ανδρική ένδυση δεν έχει σχεδιαστές. Έχει ράφτες.

Σ’ αυτό το κείμενο θα προσπαθήσουμε να καταγράψουμε την εξέλιξη του κοστουμιού μέσα στον χρόνο. Αφού πρώτα ευχαριστήσουμε τον «ωραίο» George Brummel, τον άνθρωπο που οδήγησε την ανδρική ένδυση μακριά από τα χρυσοποίκιλτα ενδύματα της βασιλικής αυλής προς την απλότητα και τη χρηστικότητα του τρίπτυχου παντελόνι-πουκάμισο-σακάκι, ας ξεκινήσουμε το ταξίδι μας στον χρόνο.

1850

Ο «πατέρας» του σύγχρονου κοστουμιού γεννιέται. Εκείνη την περίοδο οι άντρες φορούσαν frock coats και morning coats. Δηλαδή, μακριά σκούρα σακάκια, τα οποία έμοιαζαν περισσότερο με παλτό, παντελόνια διαφορετικού χρώματος από το σακάκι, γιλέκα και πουκάμισα. Ωστόσο, στην καταπράσινη εξοχή της Σκωτίας, υπήρξε η ανάγκη για κάτι πιο λειτουργικό. Οι άντρες χρειάζονταν ένα σύνολο με πιο κοντό σακάκι που να διευκολύνει την κίνηση, το κυνήγι και την ιππασία. Ένα ένδυμα σπορ και casual. Έτσι, γεννήθηκε το lounge suit. Αποτελείτο από παντελόνι, γιλέκο και σακάκι, όλα φτιαγμένα από το ίδιο τόπι ύφασμα. Άλλωστε, suit στα αγγλικά σημαίνει «ταιριάζω». Και είναι αυτό το ταιριαστό σύνολο που γεννήθηκε για χαλαρές περιστάσεις και σπορ το ένδυμα που σήμερα θεωρείται ως η επιτομή της επισημότητας από τη μεγάλη πλειοψηφία των αντρών.

Από αριστερά: frock coat, morning coat και lounge suit σε σκίτσο του 1899

Μπορεί για τους γηραιούς κυρίους της εποχής, το frock coat και το morning coat να παραμένουν ως οι δύο μοναδικές επιλογές για χώρους εργασίας και επίσημες εκδηλώσεις, όμως το lounge suit κερδίζει συνεχώς έδαφος. Τα «κοστούμια της εξοχής» έχουν μπει για τα καλά στις πόλεις, στα γραφεία, στις δημόσιες υπηρεσίες και τα κέντρα διασκέδασης.Το μόνο που αλλάζει είναι τα υφάσματα: στα βαριά σκωτσέζικα tweed του 1850 προστίθενται τα μαλακά και πολυτελή worsted σε μια πλειάδα μοτίβων, χαρίζοντας περισσότερες επιλογές στους άνδρες της εποχής. Η ώρα του κοστουμιού έχει έρθει.

1920

Κοστούμια του 1920 σε σχέδιο της εποχής

Τα roaring 1920s έρχονται με φόρα για να γιορτάσουν τη λήξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, με τη σαμπάνια να ρέει άφθονη στα καμπαρέ της Ευρώπης και στα jazz club των ΗΠΑ. Πλέον, το κοστούμι είναι ο αδιαφιλονίκητος ηγέτης της ανδρικής ένδυσης και χαράσσει αυτόνομο την πορεία του μέσα στον χρόνο. Τα παντελόνια έχουν στενέψει λίγο, επηρεασμένα από τις στρατιωτικές στολές, αλλά παραμένουν ψηλόμεσα και φαρδιά αναλογικά με τα σημερινά δεδομένα. Το γιλέκο παραμένει αναγκαίο κομμάτι, καθώς η κεντρική θέρμανση είναι ακόμη σπάνια, ενώ τα σακάκια -σταυρωτά και μονόπετα- είναι ελαφρώς πιο «μεσάτα».

1930

Τη δεκαετία του 1930 τα σακάκια κέρδισαν όγκο στο στήθος και τα παντελόνια φάρδυναν ώστε να έχουν ίσια γραμμή. Αυτή θεωρείται η «χρυσή εποχή» της κλασικής ένδυσης

Η «χρυσή εποχή» της κλασικής ανδρικής ένδυσης. Ο Ολλανδός ράφτης της Savile Road, Frederick Scholte δημιουργεί το London cut ή αλλιώς English drape. Ενισχύει τα σακάκια του στο στήθος και τους ώμους, κάνοντας έτσι τα σώματα των αντρών να φαίνονται πιο αθλητικά και ρωμαλέα. Την ίδια ώρα, ο πυρετός της jazz έχει κυριεύσει τον πλανήτη, χαρίζοντας έμπνευση για πιο τολμηρά κοστούμια. Οι ρίγες, τα καρό και τα έντονα χρώματα κυριαρχούν, αντικαθιστώντας τα σκούρα και μουντά κοστούμια των προηγούμενων δεκαετιών. Η τηλεοπτική σειρά “Boardwalk Empire” είναι ενδεικτική για το στιλ της εποχής.

1940

Οι αναλογίες της δεκαετίας του 1930 παρέμειναν ως επί το πλείστον αλλά τα κοστούμια έγιναν μονόπετα και μονόχρωμα

Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος βάζει απότομο τέλος στην «τρέλα» των ‘20s και ‘30s. Τα κοστούμια γίνονται ξανά μονόχρωμα και σοβαρά, με κυρίαρχο το γκρι φανελένιο κοστούμι. Τα σακάκια είναι αυστηρά μονόπετα για λόγους οικονομίας, αφού τα σταυρωτά απαιτούν περισσότερο ύφασμα, ενώ το γιλέκο αρχίζει να εξαφανίζεται. Τα παντελόνια στενεύουν, οι πιέτες αφαιρούνται και γενικά το όλο στιλ «μυρίζει» λιτότητα. Μοναδική εξαίρεση στη σκοτεινιά της δεκαετίας, το ξέφρενο Zoot suit για το οποίο επιφυλασσόμαστε να αναφερθούμε αναλυτικά σε επόμενο κείμενο.

1950

Διαφημιστική καταχώρηση για κοστούμια της δεκαετίας του 1950

Η ανδρική ένδυση σταδιακά αφήνει πίσω τις δυσκολίες της μεγάλης κρίσης και του Β’ ΠΠ. Τα κοστούμια αρχίζουν ξανά να φαρδαίνουν, τα πέτα να μεγαλώνουν και οι πιέτες στα παντελόνια επιστρέφουν. Την ίδια στιγμή αρχίζει και η αμφισβήτηση. Πολλοί άντρες, έχοντας γυρίσει από τα πεδία της μάχης, δεν θέλουν να βάλουν τα ρούχα που φορούν αυτοί που τους οδήγησαν στον πόλεμο, ενώ το Rock ‘n’ Roll είναι η σπίθα που αρχίζει τη φωτιά της «επανάστασης». Τα t-shirts και τα δερμάτινα bomber jackets, τα οποία φορούσαν τα πληρώματα των πολεμικών αεροσκαφών, κάνουν την εμφάνισή τους στους δρόμους της Ευρώπης και των ΗΠΑ.

1960

Οι ηθοποιοί της σειράς Μad Men με κοστούμια της δεκαετίας του 1960

Το κοστούμι, από παρίας το 1850, έχει γίνει καθεστώς. Πλέον, είναι η «στολή» του υπαλλήλου γραφείου, του στελέχους επιχείρησης. Οι «επαναστάτες» φορούν τζιν παντελόνια και δερμάτινα μπουφάν. Την ίδια στιγμή, κάνουν την είσοδό τους οι συνθετικές ίνες. Το κοστούμι βιομηχανοποιείται. Τα πέτα στενεύουν δραματικά, όπως και οι γραβάτες. Τα μονόχρωμα γκρι και σκούρα μπλε κοστούμια κυριαρχούν στα γραφεία των μεγάλων εταιρειών. Το sack suit της Brooks Brothers κυριαρχεί: μονόπετο, με τρία κουμπιά και ένα άνοιγμα πίσω, γίνεται το κοστούμι-σύμβολο της εποχής. Η τηλεοπτική σειρά “Mad Men” είναι ενδεικτική της περιόδου και ο πρωταγωνιστής Don Draper φοράει σχεδόν αποκλειστικά sack suits. Στις ημέρες μας βλέπουμε μια επιστροφή αυτού του στιλ με τα λεπτά πέτα και τις λεπτές γραβάτες, κάτι που αποδεικνύει ότι η μόδα κάνει κύκλους και καλό είναι να αποφεύγεται καθώς σε…. ζαλίζει.

1970-1990

Διαφήμιση της Hugo Boss για τα power suits των δεκαετιών ‘80-’90. Προσέξτε τη χαλαρή εφαρμογή και τις γιγάντιες βάτες

Η χειρότερη περίοδος για το κοστούμι. Τα συνθετικά υλικά, ο ασυγκράτητος καταναλωτισμός και η Disco φέρνουν στη μόδα της εποχής τα σακάκια με τα τεράστια πέτα και τα παντελόνια «καμπάνα». Τηλεοπτικές σειρές όπως το “Miami Vice” εισάγουν στο κοινό το στιλ ενός νέου σχεδιαστή (ουδέποτε ήταν ράφτης) από την Ιταλία: του Giorgio Armani. Ο Armani δημιουργεί ένα σακάκι με τεράστιες βάτες, πολύ φαρδύ και με χαμηλό κούμπωμα, το οποίο αν και δεν κολακεύει κανένα σώμα, γίνεται τεράστια επιτυχία… για λίγο. Η μόδα, βλέπετε, είναι αδηφάγα. Κανείς δεν μπορεί να φορέσει σήμερα ένα τέτοιο σακάκι, σε αντίθεση με ένα της δεκαετίας του ’30, η οποία θεωρείται ως η επιτομή του κλασικού.

Επίσης, είναι η εποχή του power suit. Δηλαδή, η εποχή του «γιάπη». Του επιχειρηματία με τα μεταξένια κοστούμια και τις προκλητικές γραβάτες που θέλει με αυτόν τον τρόπο να επιδείξει τον πλούτο και την ισχύ του. Είναι η εποχή που τα παραδοσιακά ραφεία κλείνουν το ένα πίσω από το άλλο και το φως των προβολέων πέφτει πάνω στα «επώνυμα» κοστούμια σχεδιαστών μόδας. Είναι ο θάνατος του κοστουμιού. Λίγοι και αξιέπαινοι οι άντρες που έκλεισαν τα αυτιά τους στις Σειρήνες της εποχής και απέφυγαν αυτήν την ενδυματική λαίλαπα, μένοντας πιστοί στο κλασικό στιλ και στον ράφτη τους.

2000-2020

Συμμετέχοντες στο Pitti Uomo το 2018. Το κλασικό αναγεννήθηκε

Η αναγέννηση. Εξοβελισμένο από τις ντουλάπες των περισσότερων αντρών, και με τις περισσότερες εταιρείες του πλανήτη να μην το συμπεριλαμβάνουν στο dress code τους, το κοστούμι βρίσκει χώρο για να αναπνεύσει ξανά. Ελεύθερο από συμβάσεις και εταιρικούς περιορισμούς, βρίσκει καταφύγιο στις κρεμάστρες αυτών που το αγαπούν για αυτό που είναι. Αν και η μόδα της βιομηχανίας ετοίμων ενδυμάτων προβάλλει το σχέδιο slim line της δεκαετίας του ‘60, το internet και η διάχυση της πληροφορίας έχει δημιουργήσει μια στρατιά αντρών -ανεξαρτήτως ηλικίας- που ερευνούν, μαθαίνουν και επιλέγουν να ντυθούν βάσει του προσωπικού τους κριτηρίου και όχι ενός δαιμόνιου διαφημιστή. Δεκάδες μικρομεσαίες επιχειρήσεις επιλέγουν να δημιουργήσουν ενδύματα και αξεσουάρ ποιότητας, χωρίς να υποτάσσονται στην επάρατη μόδα. Τα καταστήματα με vintage ρούχα περασμένων δεκαετιών γεμίζουν με νεαρούς άνδρες που ξέρουν ακριβώς τι ψάχνουν, ενώ οι οίκοι της Savile Row και οι ράφτες της Νάπολης ζουν ξανά, μετά από χρόνια, ημέρες δόξας. Χιλιάδες συμμετέχουν κάθε χρόνο στις εκθέσεις Pitti Uomo, αυτές τις γιορτές της κλασικής ανδρικής ένδυσης, ενώ ακόμη και στην Ελλάδα ένα μικρό site υπό το όνομα Μονόπετο προσπαθεί να δείξει έναν άλλον τρόπο ένδυσης στον σύγχρονο άντρα και να προβάλλει τον χαμένο θησαυρό της χώρας: τους ράφτες, τους υποκαμισοποιούς και τους υποδηματοποιούς της.

Τα έχω και σε βίντεο: