Αφού ξεκαθαρίσουμε ότι δεν είμαστε ειδικοί στα ρολόγια και ότι δε διαθέτουμε τις απαραίτητες γνώσεις για να είμαστε σε θέση να αναλύσουμε τους πολύπλοκους μηχανισμούς που πολλά από αυτά διαθέτουν, παραθέτουμε την προσπάθεια του Μονόπετου να βάλει τα πράγματα σε μια σειρά όσον αφορά αυτό το αγαπημένο αντρικό αξεσουάρ.
Όπως και δεκάδες άλλα στοιχεία της καθημερινότητάς μας γενικά και του κλασικού ανδρικού στιλ ειδικότερα, το ρολόι χειρός γεννήθηκε στα χαρακώματα. Μέχρι τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο τα ρολόγια χειρός ήταν γυναικεία υπόθεση. Ουδείς αναγνωρισμένος ωρολογοποιός διανοούταν να βάλει το όνομά του στο καντράν ενός ανδρικού ρολογιού χειρός. Οι άντρες φορούσαν ρολόγια τσέπης, φυλαγμένα ζεστά και ασφαλή στο αριστερό τσεπάκι του γιλέκου τους, μακριά από αδιάκριτα βλέμματα, και κουμπωμένα σε αλυσίδα για προστασία από τους επιδέξιους «πορτοφολάδες».
Τα πρώτα ανδρικά ρολόγια χειρός τοποθετήθηκαν στους καρπούς των βρετανών αξιωματικών κατά τον πόλεμο των Μπόερς το 1880. Οι αξιωματικοί της Γηραιάς Αλβιώνας έπρεπε να δίνουν παραγγέλματα με σφυρίχτρα, ενώ την ίδια ώρα έπρεπε να κρατούν το ρολόι τσέπης αλλά και το όπλο ή το σπαθί τους στα χέρια. Εφόσον μιλάμε για τρία αντικείμενα και μόνο δύο χέρια, η δυσκολία είναι ευκόλως αντιληπτή. Το ρολόι καρπού έλυσε αυτό το πρόβλημα, αλλά δεν κατάφερε αμέσως να καθιερωθεί πέραν των θεάτρων επιχειρήσεων, καθώς το ρολόι τσέπης ήταν η πρώτη επιλογή για τους περισσότερους άντρες. Αυτό άλλαξε μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι μάχες χαρακωμάτων και η ανάγκη για απόλυτο συγχρονισμό των επιθέσεων ουσιαστικά επέβαλαν τη χρήση του ρολογιού χειρός τόσο από τους αξιωματικούς όσο και από τους στρατιώτες. Το βρετανικό υπουργείο πολέμου χορήγησε σε όλους από ένα. Με το πέρας του πολέμου και την επιστροφή των αντρών από την κόλαση των χαρακωμάτων και του αερίου μουστάρδας, το ρολόι χειρός καθιερώθηκε, και μέσα σε ελάχιστα χρόνια έβαλε τα ρολόγια τσέπης στο χρονοντούλαπο της ιστορίας. Το 1930 πωλούταν μόλις ένα ρολόι τσέπης ανά πενήντα ρολόγια χειρός.
Οι κατηγορίες
Τα ρολόγια χειρός χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: τα μηχανικά και τα Quartz. Τα ρολόγια με μηχανισμό Quartz (δηλαδή με χαλαζία) χρησιμοποιούν την ιδιότητα του ορυκτού να πάλλεται με συχνότητα 32.768 κύκλους ανά δευτερόλεπτο όταν το διαπερνά ηλεκτρικό ρεύμα. Στις ημέρες μας είναι μακράν ο πιο συνηθισμένος και οικονομικός μηχανισμός για την κατασκευή ρολογιών, αλλά και ο πιο ακριβής τρόπος που έχουμε ανακαλύψει για να μετράμε την ώρα. Τα ρολόγια με μηχανισμό Quartz δεν έχουν σε τίποτα να ζηλέψουν από τα μηχανοκίνητα αδέρφια τους όταν μιλάμε για ακριβή μέτρηση του χρόνου.
Η άλλη μεγάλη, σαφώς πιο ποθητή από τους λάτρεις της ωρολογοποιίας αλλά και πολύ πιο πολυτελής κατηγορία είναι τα μηχανικά ρολόγια. Αυτά χωρίζονται με τη σειρά τους σε δύο υποκατηγορίες: τα κουρδιστά και τα αυτόματα. Εδώ μιλάμε για πολύπλοκους μηχανισμούς με δεκάδες γρανάζια, ημιπολύτιμους λίθους και ελατήρια, φτιαγμένα από ανθρώπους που έχουν αφιερώσει τη ζωή τους ολόκληρη σε αυτή την τέχνη. Φυσικά, τα πιο φημισμένα είναι τα ελβετικά, με τα γερμανικά και τα ιαπωνικά να ακολουθούν κατά πόδας.
Τα κουρδιστά απαιτούν καθημερινή φροντίδα από τον ιδιοκτήτη τους ώστε να λειτουργούν σωστά. Κάθε πρωί ή κάθε βράδυ πρέπει να κουρδίζονται ώστε το ελατήριο που κινεί τον μηχανισμό να «μαζεύεται» και να απελευθερώνει σιγά-σιγά την αποθηκευμένη ενέργεια κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Τα αυτόματα διαθέτουν επιπλέον πολύπλοκους μηχανισμούς, οι οποίοι εκμεταλλεύονται την κίνηση του χεριού μας μέσα στην ημέρα ώστε να κουρδίζουν το ελατήριο που κινεί τους δείκτες και τις υπόλοιπες ενδείξεις του ρολογιού. Κάθε μοντέλο έχει και τις δικές του προδιαγραφές, γι’ αυτό δε θα εμβαθύνουμε στο θέμα.
Είτε μηχανικά είτε Quartz, τα ρολόγια ανήκουν και σε άλλες επιμέρους «φυλές» βάσει της αισθητικής και των χαρακτηριστικών τους. Ας τα δούμε επιγραμματικά:
Field watches. Τα ρολόγια των χαρακωμάτων. Ιστορικά, τα πρώτα που φτιάχτηκαν για άντρες όπως είδαμε και παραπάνω. Σκληροτράχηλα και ανθεκτικά, είναι ιδανικά για καθημερινή χρήση και σκληρή μεταχείριση. Συνήθως, εκτός από τις κλασικές 12 ώρες φέρουν στο καντράν και 24ωρη ένδειξη. Οι δείκτες λάμπουν ελαφρώς το βράδυ ώστε να μη χρειάζεται η χρήση άλλης πηγής φωτός, η οποία θα μπορούσε να προδώσει τη θέση των στρατιωτών σε ένα πεδίο μάχης. Φέρουν δερμάτινο ή υφασμάτινο λουράκι τύπου ΝΑΤΟ.
Aviator. To ρολόι του πιλότου. Με ξεκάθαρη πολεμική καταγωγή κι αυτά, ξεχωρίζουν για τη μεγάλη διάμετρό τους και το μαύρο καντράν τους, το οποίο σε συνδυασμό με τους δείκτες που φωτίζονται το βράδυ επιτρέπουν την ανάγνωση της ώρας χωρίς χρήση εξωτερικής πηγής φωτός, ακριβώς όπως και τα field watches. Τα πιο σύγχρονα διαθέτουν επιπλέον όργανα που βοηθούν τους πιλότους να υπολογίσουν την κατανάλωση καυσίμων, τις αποστάσεις, κ.ά. Κάποια από αυτά έχουν πάει στο διάστημα αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία.
Αριστερά, το Rolex Submariner. Δεξιά, το ταπεινό αλλά θρυλικό για τις επιδόσεις του Casio MDV
Divers. Πάμε για βουτιές. Τα divers ανήκουν στις πιο δημοφιλείς κατηγορίες ρολογιών σήμερα και γι’ αυτό σίγουρα έπαιξε ρόλο το Rolex Submariner, το πιο επιτυχημένο μοντέλο στη λαμπρή ιστορία της ελβετικής ωρολογοποιίας. Τα ρολόγια καταδύσεων έχουν μια σειρά πολύ ειδικών προδιαγραφών, όπως το ISO 6425, το οποίο πιστοποιεί ότι το ρολόι είναι όντως κατάλληλο για καταδύσεις και δε θα κλατάρει στα δέκα μέτρα βάθος από την πίεση. Ξεχωρίζουν για τις τεράστιες διαστάσεις τους και τον εξωτερικό δακτύλιο, με τον οποίο ο δύτης μπορεί να υπολογίσει τα λεπτά που βρίσκεται κάτω από την επιφάνεια του νερού.
Chronographs / Racing. Τσίτα τα γκάζια. Φτιαγμένοι για να μετράνε με ακρίβεια δέκατου του δευτερολέπτου, οι χρονογράφοι αρχικά αγαπήθηκαν από τους αεροπόρους και τους οδηγούς αγώνων ταχύτητας, επίσης από τους τεχνικούς και τους αστροναύτες της NASA αλλά και τους δρομείς. Διαθέτουν δύο έξτρα κουμπιά αριστερά και δεξιά της «κορώνας»: το ένα ξεκινά και σταματά τη χρονομέτρηση ενώ το δεύτερο επαναφέρει τον δείκτη χρονομέτρησης στο μηδέν. Πολλοί διαθέτουν και εξωτερικό δακτύλιο που επιτρέπει επιπλέον μετρήσεις.
Fashion watches. Το όνειδος. Τα ρολόγια δεν είναι μόνο εργαλεία μέτρησης του χρόνου, είναι και αξεσουάρ. Εκφράζουν με τον τρόπο τους τον χαρακτήρα και το γούστο του ανθρώπου που τα φοράει. Αυτή την έκφανση εκμεταλλεύονται δεκάδες εταιρείες για να πουλήσουν τα φανταχτερά ρολόγια τους, τα οποία έχουν ως μοναδικό τους στόχο την επίδειξη. Ο πιστός αναγνώστης του Μονόπετου γνωρίζει καλά τις απόψεις μας για οτιδήποτε «της μόδας». Μείνετε μακριά.
Digital / Smart watches. Ο νέος. Στην ψηφιακή εποχή μας ήταν αναμενόμενο να έρθουν κι αυτά. Αν και εξαιρετικά χρήσιμα στο γυμναστήριο και ίσως σε μερικές άλλες δραστηριότητες, τα smart watches δεν έχουν πολλά να προσφέρουν, τόσο αισθητικά (όταν είναι κλειστά, το καντράν τους απλά είναι μαύρο σαν το σκοτάδι) όσο και μηχανολογικά. Το πιο δυσάρεστο χαρακτηριστικό τους, κατά την ταπεινή μας άποψη, είναι ότι σε αντίθεση με τα κλασικά ρολόγια, μετά από κάποια χρόνια χρήσης είναι άχρηστα όπως και τα κινητά τηλέφωνα και χρειάζονται αντικατάσταση. Σε αντίθεση με ένα κλασικό ρολόι που μπορεί κάλλιστα να αφήσει ο πατέρας στον γιο ή ο παππούς στο εγγόνι, ένα smart watch δε θα γίνει ποτέ οικογενειακό κειμήλιο. Προφανώς, από αυτή την κατηγορία εξαιρούνται τα πάντα αξιόπιστα και αγαπημένα ψηφιακά ρολόγια, τα οποία έχουν πολλά ακόμη να προσφέρουν στην ανθρωπότητα.
Dress watches. Ώρα για στιλ. Προφανώς, δε θα ήμασταν το Μονόπετο αν δε γράφαμε για τα μοναδικά ρολόγια που είναι κατάλληλα για κοστούμια. Όλα τα παραπάνω είδη ανήκουν στην κατηγορία sport, μόνο ένας τύπος ρολογιού είναι αρκετά κομψός και διακριτικός για να φορεθεί με ένα three-piece-suit ή με ένα σταυρωτό blazer και αυτός είναι το dress watch. Ωραίοι οι χρονογράφοι και λειτουργικά τα field watches, αλλά κανένα από αυτά δε διαθέτει τη λεπτότητα της κάσας ενός dress watch, η οποία του επιτρέπει να χωράει κάτω από τη μανσέτα του πουκαμίσου, διακριτικά, χωρίς να φαίνεται από χιλιόμετρα. Μόνο το dress watch είναι λιτό, χωρίς φωτάκια, φωσφορίζοντες δείκτες και άλλα μπιχλιμπίδια, τα οποία -αν δε χρησιμοποιούνται- είναι μόνο για επίδειξη. Και σε τελική ανάλυση, ποιος θα πάει για κατάδυση στα 200 μέτρα φορώντας κοστούμι; Είναι ένα λάθος που κάνουν πολλοί. Ταυτίζουν το κόστος με το γούστο. Το ότι ένα ρολόι κοστίζει όσο ένα διαμέρισμα στα Σεπόλια, δε σημαίνει ούτε ότι πρέπει να το επιδεικνύεις ούτε ότι φοριέται με κοστούμι.
Η πολυτέλεια είναι κάτι που ένας πραγματικός κύριος κρατά για τον εαυτό του. Γι’ αυτό το dress watch είναι λιτό, διακριτικό, και πάντα με δερμάτινο λουράκι, ποτέ με μπρασελέ. Με το απλό καντράν του να φέρει μόνο τους τρεις δείκτες της ώρας, των λεπτών και των δευτερολέπτων, ίσως και ένα «παράθυρο» για την ημερομηνία. Αυτά. Τα απολύτως βασικά. Οι πιο φημισμένες ωρολογοποιίες του κόσμου το γνωρίζουν. Γι’ αυτό οι σειρές με τα dress watches τους είναι και από τις πιο ακριβές. Θέλει παραπάνω τέχνη και μεράκι η απλότητα. Απαιτεί παραπάνω ιδρώτα και πνευματική εργασία για να χωρέσει ένας πολύπλοκος αυτόματος μηχανισμός σε μια κάσα με λίγα χιλιοστά πάχος. Όπως είπαμε, πρέπει να χωράει κάτω από τη μανσέτα του πουκαμίσου. Να κρύβεται, να μην προκαλεί.
Προτάσεις
Πριν βγείτε στην αγορά για την απόκτηση ενός ρολογιού, υπάρχουν κάποια πράγματα που πρέπει να σκεφτείτε, όπως άλλωστε σε κάθε αγορά. Πρώτον, βρείτε το στιλ σας. Αν είστε ένας άντρας που φοράει συνήθως casual ρούχα και σπάνια σακάκι και γραβάτα ίσως να χρειάζεστε δύο ρολόγια, άρα να πρέπει να διαιρέσετε τον προϋπολογισμό σας. Εφόσον αναγνωρίσετε το στιλ που σας αρέσει τότε μπορείτε να δείτε τις εναλλακτικές προτάσεις που κυκλοφορούν. Μπορεί να μην έχουμε όλοι το υπόλοιπο λογαριασμού που επιτρέπει την απόκτηση ενός Patek Philippe αλλά μπορεί να επιτρέπει την αγορά ενός Timex, μιας εταιρείας που ιδρύθηκε το 1854 και έχει τη δική της ξεχωριστή σελίδα στο βιβλίο της παγκόσμιας ωρολογοποιίας.
Δεύτερον, σκεφτείτε το κόστος χρήσης. Τα ρολόγια είναι σαν τα αυτοκίνητα. Χρειάζονται σέρβις, και πολλές φορές -ειδικά τα μηχανικά- επισκευές που είναι ακριβές. Το ότι σήμερα μπορεί να διαθέτετε ένα ποσό για την απόκτηση ενός ακριβού ρολογιού δε σημαίνει αναγκαστικά ότι αύριο θα έχετε τη δυνατότητα για μια επισκευή του μηχανισμού του.
Τρίτον, εμπιστευτείτε τους επίσημους αντιπροσώπους ή εξειδικευμένα καταστήματα που διαθέτουν υπηρεσίες συντήρησης και επισκευής. Μπορεί να βρείτε στο eBay ένα μεταχειρισμένο Omega Speedmaster σε τιμή ευκαιρίας, αυτό δε σημαίνει ότι θα λειτουργεί σωστά.
Τέταρτον, δεν είναι όλοι οι καρποί για όλα τα ρολόγια. Αν οι δικοί σας είναι μικροί προσανατολιστείτε σε κάσες με διάμετρο 36-38 mm, ενώ αν δεν υπάρχει αυτός ο περιορισμός μπορείτε να κινηθείτε σε πιο μεγάλα καντράν των 40-42 mm.
Ερευνήστε, μελετήστε και μετά αποφασίστε. Ο χρόνος είναι με το μέρος σας.
Διαδώστε!