Ασφαλώς, ο υποθετικός μας φίλος αγνοεί πως στον ατέρμονο τούτον αγώνα ρίχνεται χωρίς να έχει αλλάξει ριζικά και σε βάθος τις συνήθειες και τα κριτήρια επιλογής των αγαθών που του γυάλιζαν στο μάτι μέχρι πρότινος. Νομίζει πως τώρα ξέρει προς ποια κατεύθυνση θέλει να βαδίσει, όμως το βήμα του δεν έχει αλλάξει πραγματικά.

Ο ΜακΚράκεν σωστά παρατήρησε πως οι αγορές που κάνουμε τείνουν να συντονίζονται με την ιδέα που έχουμε σχηματίσει μέσα μας για την ταυτότητά μας, αυτοεικόνα που όμως μπορεί να είναι μία πλάνη, προς το αφηγηματικό παρόν τουλάχιστον: οι μηχανισμοί διαμόρφωσης της ταυτότητάς μας δεν είναι τόσοι απλοί και ξεκάθαροι, όσο το να πάρουμε ένα αίθριο πρωί την απόφαση να στήσουμε μια κλασική γκαρνταρόμπα αγοράζοντας κομμάτια που μας φαίνεται πως τα προτιμούν εκείνοι οι άλλοι που τους βλέπουμε παντού γύρω μας, ειδικά στα σόσιαλ μίντια και στις εφαρμογές, και τους θαυμάζουμε για την κομψότητά τους, ίσως επειδή μας λείπει ο έπαινος που εκείνοι εισπράττουν απ’ τον κύκλο τους.

«Εισπράττουν» είναι ένα ρήμα που καμιά φορά εγείρει ενστάσεις, όμως μέσα σε μια συναισθηματική κοινότητα ο έπαινος καθίσταται ένα είδος social currency -καθώς και η απόρριψη, η στέρηση δηλαδή της ευχάριστης εμπειρίας διά της επιβράβευσης- η κυκλοφορία και ανταλλαγή του οποίου οργανώνει άδηλα μιαν ολόκληρη οικονομία σχέσεων μέσα στην κοινότητα, κι έτσι ιεραρχίες ισχύος μεταξύ των μελών της.

Θέλοντας να ενταχθούμε σε μια τέτοια θαυμαστή κοινότητα -παγίως ισχυρή επιθυμία του ανθρώπου ως κοινωνικού όντος- καμιά φορά βλέπουμε και πράγματα εκεί που ακόμη δεν υπάρχουν, λόγου χάρη βλέπουμε πως μοιραζόμαστε κι εμείς αυτήν τη ζηλευτή ταυτότητα των άλλων, εκείνην που θέλουμε να προσομοιώσουμε ώστε να τους προσομοιάσουμε.

Αποτυγχάνοντας, όπως δεν συμβαίνει σπανίως, καταλήγουμε να αισθανόμαστε ματαίωση των προσδοκιών μας, όπως ο Ντιντερό, και άλλοτε τα παρατάμε πρόωρα, κακίζοντας συχνά αυτό που μέχρι εκείνη τη στιγμή είχαμε θέσει ως ευγενή στόχο, άλλοτε πάλι καταγινόμαστε ακόμα πιο αδηφάγα νομίζοντας πως υπηρετούμε τον στόχο μας, όμως με τους παλιούς, ακαθοδήγητους, κι έτσι ατελέσφορους τρόπους, που επαναλαμβάνουν τα λάθη που θα θέλαμε να είχαμε αφήσει πίσω μας.

Όσες φορές μου έχουν ζητήσει να τους βοηθήσω να στήσουν μια γκαρνταρόμπα, ξεκινώ με μια διερευνητική συζήτηση -ή κάμποσες- που ιδανικά θα φέρει στην επιφάνεια πρώτα για τον συνομιλητή μου την αίσθηση της ταυτότητάς του, την οποία θα επιχειρήσουμε μαζί να γεφυρώσουμε με τις προτεραιότητες που μου περιγράφει πως στο εξής θέλει να υπηρετήσει.

Παράλληλα, αρχίζουμε να επεξεργαζόμαστε και αυτές τις ίδιες τις προτεραιότητες, ώστε να είναι εφικτές, λειτουργικές, οικονομικά προσβάσιμες, να μην ανταποκρίνονται σε ανεδαφικές προσδοκίες, να μην καταπιέζουν άλλες ωφέλιμες όψεις της προσωπικότητας και της συμπεριφοράς του, κι έτσι ν’ απομακρύνουμε ή να περιορίσουμε τις πιθανότητες αστοχιών που θα τον αποκινητροποιούσαν, εάν κάπου στραβοπατούσε.

Η ενθάρρυνση και το οικοδομούμενο αίσθημα του κατορθώματος γεννούν μέσα μας θετική τροφοδοσία με ευμενές κίνητρο, προκειμένου να συνεχίσουμε προς την ωφέλιμη κατεύθυνση, όμως αυτό επιβιώνει και επικρατεί των αποθαρρύνσεων και των εμποδίων, εφόσον δεν υπάρχει ή δεν προκύπτει η γνωστική δυσαρμονία ή και η σύγκρουση ανάμεσα σ’ αυτό που είμαστε και σ’ αυτό που καταλήγουμε να κάνουμε, ενώ είχαμε θέσει κάποιους άλλους στόχους.

Η οικοδόμηση μιας κλασικής γκαρνταρόμπας δεν είναι ασυσχέτιστη προς την οικοδόμηση της αίσθησης του εαυτού μας και προς την επιλογή των ωφέλιμων προτεραιοτήτων μας. Για πόσο άραγε μπορεί κάποιος να υποδύεται κάτι που δεν είναι και δεν γνωρίζει πώς να το στηρίζει και να το υπηρετεί γνήσια, αυθεντικά, κι αυθόρμητα, προτού αντιληφθεί πως απέτυχε;

Ο νόμος, δηλαδή οι κανόνες, υπάρχουν για να μας περιγράφουν γενικώς χαραγμένα όρια ασφάλειας, όμως το στιλ είναι προσωπικός και άνετος ελιγμός μέσα και πάνω στα όρια, και κάποιες φορές πέρα απ’ αυτά, όταν κάποιος φανερώνει αφαιρετικά πλέον ότι γνωρίζει τον κανόνα κι επιλέγει να τον αναιρέσει, να τον παρακάμψει, να τον υπερβεί διαλεκτικά, προκειμένου να εξυπηρετήσει κάτι ανώτερο απ’ τον κανόνα, και τούτο το ανώτερο είναι η δική του, ενσυνείδητη βούληση στοχαστικής και δουλεμένης έκφρασης της γνήσιας κι αυθεντικής του ταυτότητας. Ο νόμος δεν μας σώζει, υπάρχει εκεί για να περιγράψει κάτι, όχι για να επιβάλει τις δικές μας πράξεις. Ειδάλλως, θα ήταν τυραννίδα κι έτσι αφορμή για θλίψη, όπως εκείνη του Ντιντερό, που υποτασσόμενος στους νόμους του στιλ, όπως τους είχε αντιληφθεί με το μυαλό του, καταπιέστηκε διαρκώς συντριβόμενος, όσο επεδίωκε μιαν άπιαστη στοχοθεσία, για χάρη της οποίας απέθεσε αυτοβούλως την ελευθερία του εαυτού του και απώλεσε μέρος των προσόδων του.